جزیره لاوان

جزیرهٔ لاوان
Lavan Island

جغرافیا
مکان	خلیج فارس
مساحت	۷۶ کیلومتر مربع (۲۹٫۳ sq mi)
طول	۲۵ کیلومتر (۱۵٫۵ مایل)
عرض	۴٫۵-۷ کیلومتر (-۱٫۶ مایل)
کشور
ایران
استان	هرمزگان
شهرستان	بندر لنگه
بخش	کیش
اطلاعات جمعیتی
جمعیت	۲۵۰۰

جزیرهٔ لاوان از شمال خاوری به مقام و از خاور به جزیره شیدور (شتور) منتهی می‌شود و در ۲۸ کیلومتری غربی ساحل نخیلوه در آبهای خلیج فارس واقع شده است.

جزیره لاوان از توابع دهستان لاوان در بخش کیش شهرستان لنگه استان هرمزگان می‌باشد و در مقابل منطقه گاوبندی(پارسیان) و شیبکوه قرار دارد ولی به منطقهٔ شیبکوه نزدیکتر است. طول این جزیره ۲۵ و عرض آن ۴/۵ الی ۷ کیلومتر است از سمت باختر رو به خاور کشیده شده است. این جزیره پس از جزایر قشم و کیش بزرگ‌ترین جزیره ایران در آبهای خلیج فارس می‌باشد، فاصله این جزیره تا بندر لنگه ۱۴۷ کیلومتر (۹۱ مایل) است. جزیره لاوان دورترین جزیره نسبت به مرکز استان هرمزگان است.

نفت

ذخایر نفت آبهای نزدیک جزیره لاوان بسیار قابل توجه‌است، در حال حاضر صنایع جزیره منحصر به تأسیسات نفتی است که به نام «پالایشگاه لاوان» فعالیت است.

شرکت نفت فلات قاره ایران چند سکوی استخراج و بهره‌برداری نفتی از جمله ، ، (مشهور به R1) و سکوی رشادت (مشهور به R4) در نزدیکی جزیره دارد که رفت و آمد به این سکوها با بالگرد و کشتی انجام می‌شود.

صید مروارید

اهالی جزیره در فصل معینی از سال به صید مروارید فعالیت دارند، ولی شغل اساسی مردم جزیره ماهی گیری است. ولی در سال‌های اخیر گرایش مردم روستا به کار کردن در شرکت نفت رواج یافته است. دارای مسجد، حسینیه، برق، آب لوله کشی، آب انبار (برکه)، دبستان و راهنمایی و دبیرستان می‌باشد.

جمعیت

جمعیت آن در حدود ۲۵۰۰ نفر است که بیش تر آنان از نژاد عرب هستند و از اهل سنت از شاخه شافعی و از پیروان امام محمد ادریس شافعی هستند. و به زبان عربی و فارسی تکلم می‌کنند. و۲۰درصدازجمعیت این منطقه شیعه نشین هستند.

جزیره لارک

جزیره لارک

جغرافیا
مکان	خلیج فارس
مساحت	۴۸٫۷ کیلومتر مربع (۱۸٫۸ sq mi)
طول	۱۱ کیلومتر (۶٫۸ مایل)
عرض	۷ کیلومتر (۴٫۳ مایل)
بیشترین ارتفاع	۱۳۸ متر (۴۵۳ پا)
کشور
ایران
استان	هرمزگان
شهرستان	قشم
بخش	شهاب
اطلاعات بیشتر
زبان محلی گویش کُمزاری

جزیره لارَک یکی از جزیره‌های ایران در خلیج فارس و جزئی از استان هرمزگان است.

جزیره لارک با ۷/۴۸ کیلو متر مربع مساحت، در فاصله ۱۸ مایل دریایی از مرکز استان شهر بندرعباس و ۶ مایل دریایی از شهر قشم و در جنوب خاوری این شهر، در تنگه هرمز قراردارد این جزیره از کوه‌های آتشفشانی مخروطی شکل تشکیل شده‌است.

بلندترین نقطه آن ۱۳۸ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و بزرگ ترین قطر آن ۶/۱۰ کیلومتر است. در این جزیره فعالیت کشاورزی وجود ندارد و تنها فعالیت اقتصادی اکثر اهالی جزیره لارک صید و غواصی است. آب آشامیدنی مردم این جزیره بیشتر از طریق بندرعباس به آن حمل می‌شود و هم چنین آب برکه‌ها و چاه‌های ان مورد استفاده قرار می‌گیرد.^[۱]

جمعیت موجود در این جزیره در حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ خانوار برآورد شده‌است. گویش بومی مردم لارک گویشی از به نام کُمزاری است. این گویش در جزیرهٔ مُسَندَم (روستای کُمزار) عمان نیز رواج دارد. گویش کمزاری لارک تحت تأثیر فارسی معیار رو به فراموشی است.^[۲]

جزیره هرمز

جزیره هرمز
Hormuz Island

نام محلی: هرموز، هرمزد
سومین فرش خاکی جزیره هرمز - ۲۴ آبان ۱۳۹۰
جغرافیا
مکان	خلیج فارس
طول	۷ کیلومتر (۴٫۳ مایل)
عرض	۷٫۶ کیلومتر (۴٫۷۲ مایل)
بیشترین ارتفاع	۱۸۶ متر (۶۱۰ پا)
کشور
ایران
استان	هرمزگان
شهرستان	قشم
بخش	هرمز
اطلاعات جمعیتی
جمعیت	۳٬۰۰۰
تراکم	۷۱٫۴ /کیلومتر مربع (۱۸۴٫۹ /مایل مربع)

هرمز. جزیره‌ای بیضی شکل که نوعی گنبد نمکی است به مساحت ۴۲ کیلومتر مربع برابر با ۱۶ مایل مربع در ورودی خلیج فارس در ۸ کیلومتری بندرعباس.

این جزیره را به علت موقعیت جغرافیایی آن و مجاورت با تنگه هرمز، کلید خلیج فارس می‌دانند. همین موقعیت است که آن را در طول تاریخ، از نظر راهبردی و بازرگانی از اهمیت خاصی برخوردار ساخته‌است.

تاریخچه

قلعه پرتغالی‌هادر جزیره هرمز

هرموز اصلاً نام بندری معتبر در مصب با خلیج فارس بوده است. شهر میناب کنونی برروی خرابه‌های این بندر ساخته شده است. هرموز قدیم در اوایل عهد مغول تجارت پر رونقی داشته است. با هجوم مغولان در حدود سال ۷۰۰ هجری، مردم شهر هرموز ابتدا به جزیره قشم و سپس به جزیره هرموز که در آن زمان زرون (معرب آن جرون که بعدها نام بندری در محل بندر عباس کنونی شد و به تلفظ پرتغالی بندر گمبرون خوانده شد) نام داشت کوچ نمودند و شهری در آن بنا کردند و نام آنرا به یاد شهر قدیم خود هرموز گزاردند.

به تدریج و طی قرون بعد این شهر نام خود را به همه جزیره داد و بندر جرون (گمبرون بعدی) نام خود را از آن وام گرفت. عظمت شهر و جزیره هرموز به قدری شد که دو قرن بعد و تا زمانی که توسط پرتغالی‌ها اشغال شد مرکز ولایات خلیج فارس از جمله بحرین بوده است.

شاه عباس در سال ۱۶۲۲ میلادی جزیره هرموز و سواحل جنوبی ایران در خلیج فارس را از اشغال پرتغالی‌ها خارج ساخت و شهرهای هرموز و گمبرون را تخریب نمود و بندر عباس فعلی را بر خرابه‌های گمبرون استوار کرد. هرمز امروز به هیچ عنوان رونق گذشته را ندارد.

کوه‌های خوراکی هرمز

در مسیر دریایی قشم به جزیره هرمز کوه‌هایی به رنگ زرد، سفید و قرمز دیده می‌شود. در میان این کوه‌ها، کوه قرمز رنگی وجود دارد که خاکش خوراکی است و مردم محلی از خاک سرخ آن به عنوان ادویه در طبخ ماهی و نان و تهیه ترشی، مربا و سُس استفاده می‌کنند.^{[نیازمند منبع]}

مردم محلی این کوه را «گِلک» می‌نامند و خاک سرخ آن را مانند نمک در تهیه انواع غذاها مصرف می‌کنند. این کوه با ارتفاع تقریبی ۲۰۰ متر در جنوب جزیره هرمز قرار گرفته و از خاک آن در صنایع سرامیک سازی و رنگسازی نیز استفاده می‌شود.

جزیره هرمز مانند صدفی با ۹/۱۴ کیلومتر مربع در جنوب شرقی بندرعباس و در میان آب‌های خلیج فارس قرار گرفته است. سطح جزیره هرمز را طبقات رسوبی و آتشفشانی تشکیل داده است. طبقات نمکی نیز به صورت تپه‌هایی قسمت اعظم جزیره را پوشانده‌اند و اغلب از جنس نمک طعام هستند. بلندترین نقطه آن ۱۸۶ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و بزرگ ترین قطر آن هشت کیلومتر است.

به دلیل بارش‌های اندک جوی و نمکی بودن خاک و شور بودن آب، هیچ نوع مرتع و گیاهی در جزیره وجود ندارد. استخراج و صدور خاک سرخ جزیره هرمز یکی از مهم ترین منابع درآمد اهالی است. نمک آبی و سنگ لاشه از دیگر معادن این جزیره است. شهر هرمز مرکز جزیره هرمز است. این جزیره فاقد آب شیرین است و آب آشامیدنی آن از بندرعباس تامین می‌شود.

قلعه پرتغالی‌ها

</gallery>

نقشه جزیره هرمز به وسیله جاکوب ون در شلی

قلعه پرتغالی‌ها

در سال ۹۰۹ دریانورد پرتغالی آلفونسو د آلبوکرک که به مستعمرات پرتغال در آسیا سفر کرده بود بر حسب اتفاق گذرش به خلیج فارس افتاد و با آن نواحی آشنایی پیدا نمود و بلافاصله با حضور در دربار مانوئل پادشاه پرتغال طرح خود برای اشغال جزایر خلیج فارس را ارائه نمود و به تصویب رساند. او در سال ۹۱۲ به خلیج فارس بازگشت و پس از کشتار و وحشیگری فراوان موفق به فتح هرموز در سال ۹۱۳ گردید و قلعه‌ای در جزیره هرمز ساخت.

مردم هرمز در طول سالهای اشغال مکررا سر به شورش برداشتند که مهم‌ترین این شورشها مربوط به سالهای ۹۱۹ شمسی، ۹۲۵ شمسی، ۹۲۸ شمسی و ۹۵۷ شمسی بوده‌اند. جزیره در سال ۱۰۳۱ توسط یکی از امرای شاه عباس به نام امام قلی خان از اشغال خارج و آزاد گردید. هم اکنون آثار و خرابه‌های ابنیه و قلعه پرتغالی‌ها و توپهای آن در شمال جزیره در نزدیکی آبادی‌های فعلی دیده می‌شود.

فتح هرموز و حاکمیت بر کل خلیج فارس

۲۱ آوریل سال ۱۶۲۲ سپاه ایران جزیره هرمز را از بزرگترین امپراتور قرن باز پس گرفت و جایگاه خود را در جهان در فهرست ابرقدرتهای قرن شانزدهم ثبت کرد. انگلیسی‌ها نیز ۴ کشتی خود را با خدمه فنی در اختیار ارتش امام قلی خان گذاشتند. آلبوکرک (پرتغالی) اعتقاد داشت هرکشوری که سه نقطه مالاگا- عدن و هرمز را در اختیار داشته باشد بر تجارت دنیا حاکم خواهد بود. اهمیت هرمز آنقدر بود که استعمارگران انگلیسی را نیز به طمع انداخته بود. سپاه ایران بدلیل شکایت‌های ایرانیان گمرون قصد تنبیه پرتغالی‌ها در خلیج فارس کرد و نه تنها جزیره هرمز را آزاد ساخت بلکه پرتغالی‌ها را تا مومباسا درکنیا مجبور به عقب نشینی کرد. و این مقدمه‌ای برای شکست‌های پی در پی پرتغال در شرق آفریقا. شد و با حمایت شاه ایران، امام مسقط موفق شد قلعه عظیم ممباسا را در جنگ خونینی که به جنگ صلیبی ممباسا معروف است را تصرف کند. ایران تا سال ۱۸۲۰ پرچمدار تمام خلیج فارس و دریای عمان و بحر فارس شد. انگلیس که از شکست پرتغال خرسند بودندو به قدرت ایران اعتراف داشتندوایران را تنها رقیب قدرتمند عثمانی‌ها می‌دانستند. حتی درعهدنامه مجمل ۱۸۰۹ و عهدنامه مفصل ۱۸۱۲ مجمل و مفصل زمانی که انگلیس به عنوان ابرقدرت جهان ظهور می‌کرد حاکمیت ایران را بر کل خلیج فارس برسمیت شناخت.^[۱]

در کتاب تاریخ عالم آرای عباسی چنین آمده‌است:

از فتوحات (پیروزی‌هایی) که درین سنه مبارکه مطابق احدی و ثلثین و الف(۱۰۳۱ قمری) به نیروی اقبال قرین حال اولیا دولت بیزوال گردید، فتح و تسخیر بلده هرموز است که بسعی امامقلیخان امیر الامرا فارس بوقوع پیوست... و در سال گذشته اشعاری شد (آن پیروزی به شعر درآورده شد) که بنابر ظهور بی ادبی‌های فرنگیه پرتکالیه مقیم آنجا... امیر الامرا مذکور لشکر بتادیب (مجازات) ایشان فرستده خود نیز متعاقب رفت... در این وقت که فرنگیه پای از دایره ادب بیرون نهاده به اموری که بتحریر پیوست اقدام نمودند... جماعت انگلیسی را اخبار نموده ایشان نیز بر حسب وعده آماده خدمت شدند. القصه‌امام قلی خان شجاعت شعار با جنود قاهره فارس متوجه آن صوب (سوی) گشته خود در بندر گمبرو که الیوم به بندر عباسی موسوم است اقامت کردند و افواج قاهره (سپاهیان پیروزمند) از دریا با کشتی‌ها و سفاین عبور نموده داخل جزیره هرمز شدند... القصه بعد از دو ماه و چند روز امتداد ایام محاصره و جنگ و جدال به نیروی دولت و اقبال که همواره قرین حال این دودمان والاست، قلعه رفیع بنیان همایون مبارک و میمون امده در همان روز قلعه قندهار نیز بتوفیق کردگار مفتوح گشت.. از هر طرف که چشم گشایی نشان فتح... وز هر طرف که گوش نهی مژده ظفر.^[۲]

املای صحیح آن هرموز یا هرمزد برگرفته از کلمات خورموز یا خورموغ به معنی لنگرگاه و بندر ایالت موغستان (میناب) بوده است که به واسطه کثرت استفاده از غلط مشهور امروزه هرمز خوانده می‌شود.(منبع؟!) خواجه حافظ شیرازی گفته است

جزیرهٔ هرمز در وسط مرتفع شامل تپه و کوه‌های آتشفشانی و نمکی است بلندترین نقطهٔ آن ۲۱۰ متر ارتفاع دارد، اطراف آن را جلگه‌های پست و همواری پوشانده‌است، معادن خاک سرخ و نمک سفید آن شهرت فراوانی دارد.

• 

  قلعه پرتغالی‌ها

• 

  قلعه پرتغالی‌ها

• 

  قلعه پرتغالی‌ها

• 

  کلیسای قلعه پرتغالی‌ها

• 

  ساحل جزیره هرمز

• 

  ماهیگیران هرمزی

• 

  طبیعت هرمز

• 

  طبیعت هرمز

• 

  گلستان و لطیفه، دو خواهر هرمزی

جزیره کیش

جزیره کیش

نام محلی: قیس
کشتی یونانی
جغرافیا
مکان	خلیج فارس
مساحت	۹۱٫۵ کیلومتر مربع (۳۵٫۳۳ sq mi)
کشور
ایران
استان	هرمزگان
شهرستان	بندر لنگه
بخش	کیش
اطلاعات جمعیتی
جمعیت	24٬819[۱]
اطلاعات بیشتر
وبگاه رسمی	جزیره کیش
پیش‌شماره : ۰۷۶۴ فارسی و عربی زبان اسلام (سنی) و (شیعه) مذهب

جزیره کیش یکی از جزیره‌های خلیج فارس و از توابع بخش کیش، شهرستان بندر لنگه در استان هرمزگان و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. در گذشته این جزیره را به نام « قیس » می‌خواندند. شکل این جزیره بیضوی مانند است و در ۱۲ کیلومتری کرانه شیبکوه جای گرفته است. این جزیره یک میلیون نفر گردشگر را سالانه به خود جذب می‌کند.

پیشینه

جزیره کیش از ماهواره

از آن چه در کتب تاریخی بازگو شده است بر می‌آید که از زمان هخامنشیان و سپس اشکانیان و ساسانیان، جزیره کیش تحت تسلط ایران بوده و با گسترش اسلام، این جزیره بدست خلفای اموی افتاده است. این وضع تا سال ۲۴۹ هجری قمری ادامه یافت. در این سال یکی از ایرانیان اهل ری بر خلیفه خروج نمود و تمامی جزایر خلیج فارس و بحرین منجمله کیش را مسخر خود ساخت.^[۲]

حاکمیت معنوی ایرانیان بر کیش از نامه‌های نگاشته توسط ایشان به زبان پهلوی کاملا مشهود است. از دوران حکومت آل‌بویه کیش مجددا به حکومت ایرانی بازگشت و بعدها در زمان سلجوقیان و اتابکان فارس و سپس ملوک هرمز و آل‌مظفر و تیموریان، این وضع ادامه یافت.^[۲]

در دوره سلجوقیان، کیش به بزرگترین مرکز تجاری خلیج فارس تبدیل شد. در همین دوران، قیاصره در کیش به قدرت رسیدند. ایشان که در ابتدا بسیار فقیر بودند، با دزدی دریایی پایه‌های اقتصادی حکومت خود را مستحکم نمودند.^[۳]حاکمان قیاصره که بر این جزیره حکمران بودند از نسل شخصی هستند به نام «قیس» این شخص از شهر سیراف که در منطقهٔ «بنی خالد النصوری» قرار دارد آمده بودند. آخرین حاکم جزیرهٔ کیش یا (قیس) که از نژاد قیاصره بوده‌اند: ملک سلطان بن ملک قوام‌الدین بن ملک تاج‌الدین بن ملک‌شاه بن قیس بن ملک جمشید. ایشان به دست سیف‌الدین ابونصر علی بن کیقباد حاکم جزیرهٔ «هرمود» به امر اتابک ابوبکر در تاریخ ۱۲ جمادی‌الثانی از سال ۶۲۶ هجری قمری (سه‌شنبه ۲۵ اردیبهشت ۶۰۸) به قتل رسید، و با کشته شدن ملک‌سلطان آخرین حاکم کیش، حکم سلالهٔ قیاصره بر کیش برای همیشه پایان یافت.^[۴][۵][۶]

در دوران طلایی کیش، مورخان زیادی راجع به آن اظهار نظر نموده‌اند. ابن خرداد، ابن بطوطه و یاقوت حموی یا به کیش سفر نموده و یا در باب بزرگی آن سخنوری کرده‌اند. سعدی، در آثار خود دوجا از جزیره کیش و سفر به آن در این دوران یاد می‌کند.^[۷][۳]

زکریا بن محمد بن محمود قزوینی در آثار البلاد و اخبار العباد می‌نویسد:«قیس جزیره‌ایست در دریای فارس و دورش چهار فرسخ است و آبادانی دارد. شهری در کمال حسن و لطافت در آنجا بنا شده است و کشتیهای هندیان به آن جزیره درآیند و تجارتگاه اهل هند و عجم و عرب است. آب چاه آشامند و حوض‌ها و آب‌انبارها ساخته‌اند.»^[۸]

از سال ۹۱۲ تا ۱۰۳۱ این جزیره نیز هم چون جزیره هرمز به دست پرتغالی‌ها افتاد و سرانجام در این سال، امامقلی‌خان، سپهسالار شاه عباس موفق به فتح خلیج فارس و بحرین و همه جزایر آن شد. و از آن پس کیش یکی از جزایر ایرانی خلیج فارس شناخته می‌شود.^[۲]

تا سال های آغازین حکومت محمدرضا پهلوی، کیش مرکز صید ماهی و مرکز تجارت مروارید خلیج فارس بوده است. با ورود مروارید ژاپن به بازار، به تدریج از اهمیت مروارید کیش کاسته شده و کیش نیز اهمیت خود را از دست داد.^[۲]

در سال ۱۳۴۹ هیاتی آمریکایی-ایرانی جزیره را مورد بازدید قرارداد و با توجه به ویژگی‌های طبیعی، سواحل زیبای مرجانی و آب‌های زلال اطراف آن، به عنوان مرکز توریستی بین‌المللی انتخاب شد.^[۳]

کاخ شاه، هتل کیش، فرودگاه و کازینو، اولین بناهای مدرن کیش محسوب می‌گردند. تا هنگام پیروزی انقلاب اسلامی ایران، کیش مرکز تفریح شاه و دوستانش محسوب می‌شد.^[۹]

جزیره کیش در سال ۱۳۶۱ به عنوان نخستین کشور برگزیده شد. امروزه اقتصاد کیش برپایه گردشگری و تجارت استوار است.[۳]

وجه تسمیه

وجه این آن است که چون بر بلندیهای اطراف هرموز برمی آیند مانند کیش که ترکش باشد به نظر درمی آید.در لهجه مردم بومی به کانال عمیقی که محل خروج آب از قنات می باشد نیز می گویند زیرا تنها جزیره در خلیج فارس که دارای قنات آب شیرین بوده است می باشد.مانند کیش یا دم کیش بسته که نام قنات آبی است در بخش فارغان استان هرمزگان ^[۱۰]

اقتصاد

در هنگام تحریم‌ها

در طول زمان تحریم‌های علیه ایران توسط کشورهای غربی، بخش عظیمی از کالای مشمول تحریم به این جزیره صادر و از طریق این جزیره در ایران توزیع می‌شد. برخی از اقلام کالاهای آمریکایی از این مسیر غیر مستقیم وارد ایران می‌شدند.^[۱۱] در دوره هخامنشی کیش مرکز عمده صید مروارید بین النهرین و هندوستان بوده و بازرگانان بزرگ دنیا به این جزیره رفت و آمد داشتند.

وضعیت طبیعی

جزیرهٔ کیش جزیره‌ای بیضی شکل با محیط ۴۴ کیلومتر می‌باشد و با طولی در حدود ۱۵٫۴۵ کیلومتر و عرضی حدود ۷٫۵ کیلومتر، مساحتی معادل ۹۰ کیلومتر مربع دارد.^[۱۲]
ارتفاع بلندترین منقطه این جزیره حدود ۳۵ متر از سطح دریا می‌باشد. همچنین جزیرهٔ کیش فاقد رودخانه دائمی بوده و تعداد زیادی منابع آب شیرین زیرزمینی دارد.^[۳]

مسافت بین کیش تا تهران از راه هوایی ۱۰۵۲ کیلومتر، تا بوشهر از راه دریایی ۶۷۵ کیلومتر، تا بندر عباس ۲۵۰ کیلومتر، تا بندر لنگه ۹۰ کیلومتر و تا جزیره هندرابی ۲۸ کیلومتر است.همچنین نزدیکترین بندر ایران به جزیرهٔ کیش، بندر چارک می‌باشد که با این جزیره ۱۸ کیلومتر فاصله دارد.^[۳]

آب و هوا

آب و هوای کیش گرم و مرطوب بوده و میانگین دمای سالانه جزیره ۲۶/۶ درجه سانتیگراد می‌باشد. آب و هوای جزیره تحت تاثیر توده های مختلف هوای شمال غربی و جنوبی قرار داشته و به شکل کلی خشک و کم باران است. بارندگی بیشتر به صورت رگبار و درماه های زمستان اتفاق میفتد.^[۳]

پوشش گیاهی

از پوشش‌های گیاهی جزیرهٔ کیش می‌توان به باغ‌های نخل خرما، درختان بومی کهور ایرانی و کنار و درختان غیر بومی مانند کهور پاکستانی (سمر)، اکالیپتوس، آکاسیا، کنوکارپوس و ابریشم اشاره کرد.در سالهای گذشته این جزیره، مرکز تاکستان‌های معروفی بوده است^[۲] و همچنین از زمان حضور پرتغالیها در کیش، این جزیره یکی از مراکز رشد درخت کمیاب لور می‌باشد.^[۳]

جزیره قشم

جزیره قشم
Qeshm island

Nickname: ابرکاوان
جغرافیا
مکان	تنگه هرمز
مساحت	۱٬۴۹۱ کیلومتر مربع (۵۷۵٫۷ sq mi)
طول	۱۳۵ کیلومتر (۸۳٫۹ مایل)
عرض	۴۰ کیلومتر (۲۵ مایل)
بیشترین ارتفاع	۱٬۳۰۲ متر (۴٬۲۷۲ پا)
بلندترین نقطه	نمکدان
کشور
ایران
استان	هرمزگان
شهرستان	قشم
بخش‌ها	بخش مرکزی و بخش شهاب و بخش هرمز
بزرگ‌ترین شهر	قشم (pop. ۲۶,۸۰۷)
اطلاعات جمعیتی
جمعیت	۱۱۳٬۸۴۶ (از ۲۰۱۰)
تراکم	۷۶٫۴ /کیلومتر مربع (۱۹۷٫۹ /مایل مربع)

قِشم بزرگترین جزیره‌ خلیج فارس و جزو استان هرمزگان ایران است.

این جزیره در دوران ساسانیان ابرکاوان نام داشته‌است.^[۱]

جغرافیای سیاسی

در سال ۱۳۸۵ این شهرستان به سه بخش مرکزی و بخش شهاب و بخش هرمز ۷ دهستان تقسیم شده بود.

طبق آخرین تقسیمات کشوری امروزه شهرستان قشم ۶۴ شهر و روستا دارد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:

(سوزا، هرمز و درگهان به حوزه شهری اضافه شد.)

شهر قشم در شرقی‌ترین نقطه جزیره واقع شده‌است و به رغم آنکه این شهر نسبت به کل جزیره مرکزیت هندسی ندارد، اما به علت موقعیت مهم استراتژیک آن (دید گسترده به جنوب، شمال و شرق، دید به تنگه هرمز، نزدیکی به بندرعباس و...) از قدیم واجد اهمیّت بوده و عمده‌ترین سکونتگاه جزیره محسوب می‌شده‌است. انتخاب شهر قشم به عنوان پایگاه اصلی توسعه منطقه آزاد تجاری-صنعتی قشم نیز بر اهمیت این شهر افزوده‌است

بنادر مهم صیادی و تجاری

به دلیل بازار پر رونق و ورود کالا های بسیار مهم از کشور های حاشیهٔ خلیج فارس به این جزیره ، وجود بنادر مهم و همچنین بنادر اختصاصی بسیار مهم می باشند . چنان که در قدیم بنادر صیادی و بنادر تجاری در کنار یک دیگر قرار داشته ولی اکنون به دلیل رونق اقتصادی بنادر به صورت اختصاصی و ویژه امور خدمات به کشتی های تجاری و صیادان را انجام میدهند . بنادر مهم و صیادی شهرستان قشم به تر تیب زیر می باشند .

۱ - بهمن ۲ - شهید ذاکری ۳ - سلخ ۴ - مسن ۵ - سوزا ۶ - کاوه ۷ - لافت ۸ - درگهان ۹ - باسعیدو ۱۰ - فجر ۱۱ - شرکت نفت ۱۲ - رمچاه ۱۳ - کندالو ۱۴ - طبل ۱۵ - هنگام

جزیره ها

جزیره های بزرگ پیرامون قشم: جزیره هنگام ، هرمز و لارک هستند. بعضی جزیره های کوچک اطراف قشم وجود دارند که فاصله کمی با ساحل جزیره دارند و هنگام برکشند و فروکشند ( جزر و مد ) به ساحل جزیره میپیوندند و میگسلند همین باعث نامگذاری این چند جزیره کوچک بعنوان جزایر ناز شده است که گویی در پیوستن به جزیره ناز می کنند !

عمده فعالیت صورت گرفته دراین جزایر صیادی است. به تازگی طبیعت بکر و ساحل زلال این جزایر مورد توجه گردشگران قرار گرفته است، که در این میان جزیره هنگام به خاطر نزدیکی به جزیره قشم و زیستگاه دلفینها، آهو ها (جبیرها) و تنها پارک کروکودیل ایران بیشتر از بقیه جذب گردشگر می نماید.

جغرافیای انسانی

ترکیب جمعیتی (طبق سرشماری آبان‌ماه سال ۱۳۸۵):

• جمعیت کل جزیره قشم: ۹۸٫۸۲۹ نفر
• عده مردان جزیره: ۴۹٫۷۴۲ نفر
• عده زنان جزیره: ۴۹٫۰۸۷ نفر
• عده کودکان زیر یک‌سال: ۲٫۲۶۸ نفر
• عده کودکان زیر پنج سال: ۱۱٫۸۰۰ نفر

مهاجرت: علاوه بر جمعیت بومی و ساکن، جزیره قشم دارای جمعیت غیربومی و مهاجر بسیاری است که به‌طور عمده در بخش‌های تجارت، بازرگانی، صنایع و معادن، ادارات و دوایر دولتی و ارگان‌ها، بانک‌ها، تشکیلات سازمان منطقه آزاد قشم و دیگر بخش‌های خدماتی به فعالیت اشتغال دارند. ضمن آنکه شمار قابل توجهی گردشگر نیز - همواره به‌ویژه در فصل‌های پاییز و زمستان و تعطیلات نوروزی - وارد جزیره می‌شوند.

زبان و گویش:زبان اصلی مردم قشم، مانند تمام مردم ساکن بنادر و سواحل جنوب کشور و دیگر جزایر، فارسی است ولی با گویش بندری صحبت می کنند که برای همه مردم و مسافرانی که به جزیره مسافرت می‌کنند قابل درک و فهم است. لهجهٔ محلی و متداول مردم قشم در شهرها و روستاهای آن تقریباً یکسان است . به‌طور کلی باید گفت زبان محلی قشمی، آمیخته‌ای از بان‌های عربی، فارسی، بندری، هندی و انگلیسی است.

دین و مذهب: اکثریت مردم شهرستان قشم مسلمان و پیرو مذهب تسنن (شافعی) اند.اصل مردم جزیره قشم کاملا پیرو مذهب تسنن شافعی هستند

جغرافیای طبیعی

خلیج فارس با مساحت ۲۲۵۰۰۰ کیلومترمربع، عرض‌های متفاوت دارد. کمترین عرض آن ۱۸۰ کیلومتر و بیشترین عرض آن ۳۰۰ کیلومتر است. طول خلیج فارس از دهانه اروندرود تا تنگه هرمز ۹۰۰ کیلومتر است. عمق آب‌های خلیج فارس به‌طور متوسط در شرق بین ۵۰ تا ۸۰ متر و در غرب حدود ۱۰ تا ۳۰ متر است. ژرف‌ترین نقطه خلیج فارس گودالی است به عمق ۹۳ متر که در ۱۵ کیلومتری جنوب جزیره تنب بزرگ واقع شده‌است. خلیج فارس از مراکز مهم صید ماهی و مروارید است و در کف آن توده‌های وسیع مرجانی دیده می‌شود. به علت ادامه طبقات نفت‌خیز زاگرس به سمت جنوب، در لایه‌های زیرین خلیج فارس منابع مهم نفت و گاز وجود دارد که بخش بزرگی از آن به بهره‌برداری رسیده‌است. به علت پهنای کم تنگه هرمز، جزر و مد خلیج فارس همیشه اندکی عقب‌تر از جزر و مد دریاهای آزاد صورت می‌گیرد.

تنگه هرمز یکی از مهم‌ترین راه‌های آبی جهان است. این تنگه، ارتباط ۹۰۰ کیلومتر راه آبی جنوب کشور را به آب‌های آزاد جهان- از طریق دریای عمان- میسر می‌سازد. تنگه هرمز نزدیک به ۵۵ کیلومتر عرض دارد و عمیق‌ترین نقطه آن (در شمال جزیره مسندام) ۱۸۲ متر است.

موقعیت جغرافیایی قشم این جزیره از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمیر و قسمتی از شهرستان بندر لنگه، از شمال‌شرقی به جزیرهٔ هرمز، از شرق به جزیرهٔ لارک، از جنوب به جزیرهٔ هنگام و از جنوب غربی به جزایر تنب بزرگ و کوچک و بوموسی محدود می‌گردد. فاصله جزیرهٔ قشم (از بندر قشم) تا بندرعباس ۸/۱۰ مایل (۲۰ کیلومتر)، تا بندر هرمز ۷۲/۹ مایل (۱۸ کیلومتر)، جزیره لارک (تا مرکز دهستان لارک) ۸۵/۴ مایل (۹ کیلومتر)، تا جزیره بوموسی ۰۱/۸۸ مایل (۱۶۳ کیلومتر) و جزیره تنب بزرگ ۵۵/۶۱ مایل (۱۱۴ کیلومتر) است.

مساحت جزیره

مساحت جزیره ۱۴۹۱ کیلومترمربع، حدود 2/5 برابر دومین جزیره بزرگ خلیج فارس یعنی بحرین است. طول جزیره از بندر قشم، تا بندر باسعیدو در انتهای جزیره را در منابع مختلف بین ۱۰۰ تا ۱۳۰ کیلومتر تخمین زده‌اند و بیشتر روی طول ۱۱۵ و ۱۲۰ کیلومتر تکیه شده‌است. در گزارش توجیهی اجرای قانون تعاریف، طول سراسری جزیرهٔ قشم را ۱۲۰ کیلومتر ذکر کرده‌اند. عرض جزیره، در نقاط مختلف متفاوت بوده و به‌طور متوسط دارای سه عرض: کم (بین طبل و سلخ)، زیاد (بین لافت کهنه و شیب دراز) و متوسط (در منطقه اسکان) است. با این وجود، عرض متوسط جزیره قشم را ۱۱ کیلومتر می‌توان محسوب داشت.

زمین‌شناسی قشم

• تاریخچه زمین‌شناسی و تکتونیک منطقه: بخش شمالی خلیج فارس قسمتی از بخش جنوب شرقی زون ساختاری زاگرس را تشکیل می‌دهد که با روند کمربند چین‌خورده - راندگی شمال غربی - جنوب شرقی در اثر آخرین فاز کوه‌زایی آلپین در پلیو - پلیئستوسن چین‌خورده و دگرریخت شده‌است. سازندهای زمین‌شناسی این کمربند ممکن است محدوده سنی دیرینه‌زیستی پیشین تا ترشیری داشته باشند و شامل دیاپیرهای منسوب به پالئوزوئیک پیشین به نام سری هرمز بوده که تا عهد حاضر به طرف سازندهای بالایی و تا روی زمین فعال بوده‌اند. بر اساس نظر اکثریت زمین‌شناسان این منطقه از نظر تکتونیکی از زمان ترشیری پسین به عنوان ناحیه فعال تکتونیکی بخش جنوبی پیشانی دیگر ریختی یا کمربند همگرایی (بین‌النهرین و حوزه خلیج فارس) و همچنین حاشیه‌های صفحه فشارشی و برخوردی قاره ایران - عربی، فعال بوده‌است.

آثار دژ پرتقالیها در شهر قشم و دژهای دیگری در خاور لافت ، موسوم به دژهای نادری - که با توپهای بزرگ آن روزگار مجهز بوده است -، در قشم دیده میشود . این دژ ، وظیفه پشتیبانی قلعه هرمز را بر عهده داشته که شامل تامین آب شیرین برای قلعه پرتقالی هرمز بوده است . بنای این قلعه در ۱۶۲۱ میلادی باعث شد شاه عباس بزرگ اقدام به جنگ بر ضد پرتقالیها و اخراج آنان از سواحل خلیج فارس نماید .

لرزه خیزی قشم

در ساعت ۱۲ و ۳۴ دقیقه و ۲۵ ثانیه روز سه‌شنبه ۲۱ تیرماه ۱۳۸۴ زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۶/۴ در استان هرمزگان رویداد که در مناطقی از استان از جمله جزیره قشم احساس شد. کانون این زمین‌لرزه در مختصات ۰۷/۲۷ درجه عرض شمالی و ۹۱/۵۵ درجه طول شرقی، در حوالی گچین در غرب بندرعباس و در فاصله ۱۹ کیلومتری بندر درگهان (در جزیره قشم) اعلام شد. تنها پس‌لرزه ثبت شده این زمین‌لرزه که امکان ثبت و تعیین محل آن وجود داشته، در ساعت ۱۶ و ۱۱ دقیقه همان روز و به بزرگی ۸/۲ روی داده‌است.

سواحل

جزیره قشم با وسعتی نزدیک به ۱۵۰۰ کیلومترمربع، بیشترین سواحل و کرانه‌ها را در بین جزایر خلیج فارس به خود اختصاص می‌دهد. سواحل زیتون، سیمین، جزایر ناز، سوزا، مسن، شیب‌دراز، سلخ و دوستکو از دیدنی‌ترین سواحل جزیره قشم محسوب می‌شوند. از ویژگی‌های ساحل شناختی این جزیره، تنوع سواحل صخره‌ای، ماسه‌ای و گلی آن است که چنین خصوصیتی به‌طور یک جا در کمتر جزیره‌ای یافت می‌شود. سواحل شنی و ماسه‌ای نقره‌فام و سیمین براق نیز از دیگر انواع سواحل در جزیره قشم محسوب می‌شوند. ساحل صخره‌ای زیتون، ساحل شنی سیمین و سواحل گلی لافت و جنگل‌های حرا تنوع سواحل قشم را نشان می‌دهند. ساحل صخره‌ای ریگو معروف به ساحل لاک‌پشت‌ها نیز از دیگر سواحل زیبای جزیره قشم است که لاک‌پشت‌ها در آنجا برای نفس‌گیری و تغذیه به روی آب می‌آیند. سواحل زیبای جزیره هنگام در دو کیلومتری خط ساحلی جنوب جزیره قشم زیستگاه دلفین های باهوش و بازیگوش است که این مسئله موجب جذب گردشگران علاقمند به قشم و جزیره هنگام شده است. گردشگران علاوه بر ساحل زیبای بین هنگام و قشم از طبیعت رویایی داخل جزیره هنگام و تنها مزرعه پرورش تمساح کشور نیز دیدن می کنند.